άγω

(Α ἄγω)

1. οδηγώ, φέρνω, κατευθύνω, διευθύνω

στα αρχ. χρησιμοποιείται συνήθως για έμψυχα σε αντιδιαστολή προς το φέρω που χρησιμοποιείται για άψυχα

με την ίδια σημασία και χρήση απαντά ήδη στη Μυκηναϊκή (απρμφ. a-ke)

2. μεταβαίνω σε κάποιο τόπο, πορεύομαι, πηγαίνω

3. (για χρόνο) περνώ, διάγω, διανύω, διατρέχω

νεοελλ.

1. οι τύποι άι, ά, άμε, άιντε, άντε, άμετε, αμέτε, άιστε, άστε κ.ά. ως παρακελευσματικό μόρια

εμπρός!

2. φρ. «άγεται και φέρεται», λέγεται για τον άβουλο άνθρωπο που τόν κάνουν ό,τι θέλουν

αρχ.

Ι. ενεργ.

1. παίρνω μαζί μου, αποκομίζω

2. προσάγω, φέρνω

3. (για πλοία) μεταφέρω ως φορτίο

4. επιφέρω, προξενώ, προκαλώ

5. αποτελώ στήριγμα για κάτι, υποστηρίζω

6. εκτείνω, επεκτείνω, διαδίδω

7. Ιατρ. αποβάλλω, αφαιρώ

8. κλίνω, ρέπω

9. αποδίδω, απονέμω

10. ανατρέφω, εκπαιδεύω

11. σύρω, τραβώ, εκτείνω κατά μήκος

12. τελώ, εορτάζω

13. τηρώ, φυλάσσω, διατηρώ

14. θεωρώ, νομίζω

15. συμπεριφέρομαι

16. έχω ένα ορισμένο βάρος, ζυγίζω

17. φρ. «ἄγω καὶ φέρω», λεηλατώ, ερημώνω

«φέρω καὶ ἄγω», μεταφέρω, συνάγω

ΙΙ. μέσ.

1. παίρνω κάτι για τον εαυτό μου, παίρνω μαζί μου

2. παίρνω κάτι για κάποιον, τού πηγαίνω

3. μεταφέρω

4. φρ. «ἄγομαι (γυναίκα)», παίρνω για γυναίκα μου, παντρεύομαι.

[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. αντιστοιχεί στο λατ. ago και σανσκρ. αg-ati που ανάγονται σε ΙΕ ρίζα ag. Τα νεοελλ. άμε < άγωμε < αρχ. ἄγωμεν και άντε < άτε < άετε < ἄγετε. Αρχικά το ρ. χρησιμοποιείται με τη σημασία τού «μεταφέρω», «οδηγώ αγέλη ζώων ή σκλάβων». Ήδη στον Όμηρο η έννοια ευρύνεται και σημαίνει γενικά «οδηγώ» και ειδικότερα «οδηγώ στρατιώτες» (συνώνυμο τού ἡγοῦμαι). Έτσι η αρχική του σημασία εκφράζεται με το «ἐλαύνω». Οι προστακτικές ἄγε, ἄγετε με τη σημασία «εμπρός», «λοιπόν» χρησιμοποιούνται ως επιρρήματα.

ΠΑΡ. αγωγή, αγωγός, άξιος αρχ. ἀγή, πιθ. το ἄγημα, ἀγινέω, ἀγος (στα σύνθετα κυρίως στραταγός, στρατηγός, λοχαγός, ξεναγός, κυνηγός, χορηγός, αρχηγός), ἀγυιά, ἀγων, ἄξων.

ΣΥΝΘ. Με πολλές προθέσεις, π.χ. αν-, απ-, δι-, εν-, εξ-, επ-, προσ-, υπερ- κ.ά.].